معرفی روش Zettelkasten

اگر اهل ثبت اطلاعات، وقایع و نکات درسی و شخصی روزانه خود هستید، احتمالا یادداشت‌های زیادی را ثبت می‌کنید و در بلند مدت هیچ استفاده‌ای از آنها نمی‌برید. اگر از قلم و کاغذ و حتی هر کدام از نرم افزارهای مدیریت دانش را استفاده می‌کنید، پی برده‌اید که تنها بخش کوچکی از یادداشت‌هایتان به کارتان می‌آید. تازه اگر با اصول صحیح یادداشت برداری آشنا باشید. عملا یادداشت‌های ما در طول زندگی تبدیل به سیاهه‌هایی شده‌ است که کمترین ارزش افزوده را در بلند مدت برایمان ایجاد می‌کند.
سوال اینجاست؛ برای حل این مشکل چه باید کرد؟ روش درست یادداشت برداری چیست؟
در این مطلب با معرفی روش Zettelkasten سعی می‌کنیم یادداشت‌های خود را معنادار کنیم تا ذهن دوم ما به عنوان یک دستیار قوی عمل کند و نه صرفا به عنوان یک محل برای ذخیره‌سازی اطلاعات.

اصول پایه Zettelkasten

مدل Zettelkasten بر اساس ذخیره، سازماندهی و ارتباط یادداشت‌ها با هم تعریف شده. درست است که مبنای Zettelkasten، پیوند میان یادداشت‌هاست ولی علاوه بر آن، سازماندهی هم از اصول این روش محسوب می‌شود. برخلاف روش‌های معمول یادداشت‌برداری که بیشتر خطی و جدا از هم هستند، در این روش هر یادداشت به صورت مستقل و با پیوند به یادداشت‌های دیگر ایجاد می‌شود. این پیوندها به شبکه‌ای از ایده‌ها و اطلاعات منجر می‌شوند که به کاربران کمک می‌کند به راحتی بین مفاهیم حرکت کنند و الگوهای جدید بیابند.

اجزای اصلی Zettelkasten

یادداشت‌های اتمی

یادداشت‌ها باید به کوچک‌ترین واحد ممکن تقسیم شوند؛ هر یادداشت باید تنها یک ایده یا مفهوم را پوشش دهد. این کار باعث می‌شود که هر ایده به صورت شفاف و بدون اضافه‌گویی ثبت شود. از اضافه نویسی و مطالب حاشیه‌ای که ارتباطی با ایده اصلی یادداشت ندارند خودداری کنید.
مثال: فرض کنید شما درباره مفاهیم مرتبط با “انگیزش” مطالعه می‌کنید. نمونه یک یادداشت اتمی می‌تواند این عبارت باشد: “انگیزش درونی به عنوان عامل محرک در انجام وظایف بدون پاداش خارجی.” این یادداشت به طور خاص به مفهوم انگیزش درونی پرداخته و از اضافه‌گویی و حاشیه نیز جلوگیری کرده.

شناسه‌های منحصر به فرد

هر یادداشت دارای یک کد شناسایی یا شماره‌ی منحصربه‌فرد است. این شناسه‌ها کمک می‌کنند تا بتوان یادداشت‌ها را به یکدیگر مرتبط کرد و ساختاری شبکه‌ای از اطلاعات ایجاد کرد. شناسه‌ها می‌توانند شامل تاریخ ایجاد، شماره سریال یا ترکیبی از این دو باشند.
مثال: اگر یک یادداشت در تاریخ ۱۴۰۳/۰۸/۲۳ ایجاد کنید، می‌توان شناسه آن را به صورت ۱۴۰۳۰۸۲۳_۰۰۱ ثبت کرد. این شناسه نشان می‌دهد که این اولین یادداشت در آن روز بوده است و به راحتی می‌تواند در سیستم Zettelkasten برای ارجاع و پیوند استفاده شود.

پیوند بین یادداشت‌ها

مهم‌ترین ویژگی Zettelkasten، ایجاد پیوند بین یادداشت‌هاست. این پیوندها شبیه به ویکی پدیا است و به کاربر کمک می‌کنند تا بین ایده‌ها حرکت کند و روابط جدیدی بین آن‌ها کشف کند. پس سعی کنید ویکی پایگاه دانشی خود را بسازید.
مثال: فرض کنید شما یک یادداشت اتمی درباره “تاثیر شکرگزاری بر افزایش رضایت از زندگی” دارید و یادداشت دیگری درباره “تاثیر تمرین‌های مثبت بر سلامت روان”. شما می‌توانید از یادداشت اول به یادداشت دوم پیوند بزنید. به این صورت که در یادداشت اول بنویسید: “شکرگزاری یکی از تمرین‌های مثبت است که می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر سلامت روان داشته باشد. ارجاع به [[۲۰۲۴۱۰۲۶_۰۰۲: تاثیر تمرین‌های مثبت بر سلامت روان]]”.شما با این کار بین دو یادداشت خود لینک ایجاد کردید. دقیقا همان کاری که ویکی پدیا می‌کند.

انواع یادداشت‌ها

در مدل Zettelkasten چهار نوع یادداشت وجود دارد که هر کدام نقش خاصی در فرآیند مدیریت دانش و ایده‌ها ایفا می‌کنند.

Literature Notes(یادداشت‌های مرتبط با مطالعه)

Literature Notes نکات مهم مطلبی است که شما سعی می‌کنید بعد از مطالعه آن را یادداشت کیند. پس از مطالعه هر منبعی مانند کتاب، مقاله، ویدیو یا سخنرانی می‌توانید این کار را انجام دهید. Literature Notes شامل اطلاعات مهم، نقل قول‌ها، جزئیات مرتبط با متن از سمت خودتان یا نویسنده است. در این مرحله باید اطلاعات مهم از یک منبع را ذخیره کنید.
مثال: فرض کنید شما در حال مطالعه کتابی درباره روان‌شناسی هستید. در مطالعه شما، بخشی از کتاب به اهمیت “شکرگزاری روزانه” برای افزایش رضایت از زندگی اشاره دارد. Literature Note می‌تواند به این صورت نوشته شود:”شکرگزاری روزانه به عنوان یک عامل موثر در افزایش رضایت از زندگی شناخته می‌شود (نویسنده، سال).”

Reference Notes(یادداشت‌های مرجع)

همانطور که از نام آن پیداست، این یادداشت‌ها به ثبت اطلاعات منبع و مرجع‌ها اختصاص دارند. اطلاعاتی مانند عنوان منبع، نویسنده، تاریخ انتشار و دیگر جزئیات مرجع. در واقع در مرحله Reference Notes منابع مرتبط با ایده‌ها و یادداشت‌هایتان را ثبت و سازماندهی می‌کنید. هدف اصلی یادداشت‌های مرجع، ارتباط بین ایده‌ و منبع آن است.
مثال: فرض کنید در حال مطالعه یک مقاله علمی در مورد تاثیر ورزش بر سلامت روان هستید. برای اینکه بتوانید به این مقاله در آینده ارجاع دهید، یک Reference Note ایجاد کنید که شامل اطلاعات کتابشناختی مانند عنوان مقاله، نویسنده‌ها، نام مجله یا نشریه، تاریخ انتشار و لینک به مقاله باشد. مثلا “(Smith, J., & Doe, A. 2023). تاثیر ورزش بر سلامت روان. Journal of Health Studies. لینک: [example.com/article123].” حال می‌توانید یادداشت مرجع خود را به یادداشت‌های مرتبط دیگر مانند Literature Notes یا Permanent Notes متصل کنید.

Permanent Notes(یادداشت‌های دائمی)

این یادداشت‌ها مهم‌ترین بخش Zettelkasten هستند. Permanent Notes نتیجه پردازش و تحلیل ایده‌های استخراج شده شخصی از Literature Notes هستند و به صورت یک مفهوم مستقل، دقیق و نهایی ثبت می‌شوند. در این مرحله باید ایده‌ها، تحلیل‌، استدلال‌ و ارتباطات بین مفاهیم مختلفی که فرد خودش به آنها رسیده است را یادداشت کند.

مثال: فرض کنید شما یک Literature Note درباره اهمیت “شکرگزاری روزانه” برای افزایش رضایت از زندگی دارید.Permanent Note می‌تواند به این صورت نوشته شود: “شکرگزاری روزانه اگر به عادت روزانه تبدیل شود، رضایت از زندگی را افزایش می‌دهد. علت نیز بخاطر تغییر در تمرکز ذهنی از موارد منفی به نکات مثبت و قدردانی از لحظات کوچک در زندگی است. سوال اینجاست که چطور می‌توانیم یک عادت را در خود نهادینه کنیم؟ از یادداشت [[۲۰۲۳۴۲۳۲۳ – عادت‌های مثبت در روانشناسی]] احتمالا بتوانیم چند راهکار عملیاتی خارج کنیم.”

Fleeting Note(یادداشت‌های گذرا)

این نوع یادداشت‌ها ایده‌ها و افکاری هستند که به طور موقت و برای ثبت سریع نوشته می‌شوند. این یادداشت‌ها معمولاً به صورت خیلی کوتاه و ساده هستند و ممکن است شامل نکاتی باشند که در لحظه به ذهن شما می‌رسند. هدف از Fleeting Notes این است که هیچ ایده‌ای از دست نرود و بعداً بتوان آن را در قالب یادداشت‌های دقیق‌تر سازماندهی کرد. این یادداشت‌ها معمولاً خیلی زود پردازش و به یادداشت‌های دائمی یا مرتبط دیگر تبدیل می‌شوند یا حذف می‌گردند.
مثال: فرض کنید شما در حال پیاده‌روی هستید و ناگهان ایده‌ای درباره تاثیر ورزش بر کاهش استرس به ذهن شما می‌رسد. شما سریعاً یک Fleeting Note ایجاد می‌کنید: “طبیعت می‌تواند به کاهش استرس کمک کند – تحقیق بیشتر درباره تأثیر پیاده‌روی در جنگل.” این یادداشت را بعداً می‌توانید به یک Literature Note یا Permanent Note تبدیل کنید و جزئیات بیشتری به آن اضافه کنید.

جمع‌بندی

مدل Zettelkasten یک رویکرد قدرتمند برای یادداشت‌برداری و مدیریت دانش است که مبنای آن پیوند و ایجاد شبکه ارتباطی بین داده‌هاست. Zettelkasten در واقع روشی است برای پرورش و خلق ایده‌های جدید. پس اگر به دنبال راهی برای بهبود فرآیند یادگیری و نوشتن خود هستید، پیاده‌سازی Zettelkasten می‌تواند یک گزینه عالی باشد. پیشنهاد کارفکر، ایجاد ویکی پایگاه دانشی شما در ابسیدین است.